| versie 31 augustus 2024 |
| Verhalende documentatie over de Tweede Wereldoorlog |
|
Diverse historische gegevens uit de Tweede Wereldoorlog zijn sinds kort digitaal beschikbaar. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden honderdduizenden Nederlanders en Belgen tewerkgesteld in Duitsland. Deze dwangarbeid staat bekend als de Arbeitseinsatz (arbeidsinzet). Na de oorlog was het opsporen van tewerkgestelden een van de taken van het Informatiebureau van het Nederlandse Rode Kruis (NRK). Om die reden verzamelde het Rode Kruis gegevens over tewerkgestelden en andere Nederlanders en Belgen die in Duitsland bij bedrijven, ziekenhuizen en gemeenten. Zo ontstond de Collectie Arbeidsinzet van het NRK. Veel familieleden zullen met de Arbeitseinsatz te maken hebben gehad, doch slechts enkelen maken deel uit van de genoemde collectie. |
| Maar eerst de grondslag van de deportatie: |
 |
BEVEL Op bevel der Duitsche Wehrmacht moeten alle mannen in de leeftijd van 17 t/m 40 jaar zich voor den arbeidsinzet aanmelden> Hiervoor moeten ALLE mannen van dezen leeftijd onmiddelijk na ontvangst van dit bevel met de voorgeschreven uitrusting op straat gaan staan. Alle andere bewoners, ook vrouwen en kinderen, moeten in den huize blijven totdat de actie ten eind is. De mannen van de genoemde jaargangen, die bij een huiszoeking nog in huis worden aangetroffen, worden gestraft, waarbij hun particulier eigendom zal worden aangesproken. Bewijzen van vrijstelling van burgelijke of militaire instanties moeten ter controle worden meegebracht. Ook zij, die in het bezit zijn van zulks bewijs, zijn verplicht zich op straat te begeven. Er moeten worden meegebracht: warme kleeding, stevige schoenen, dekens, bescherming tegen regen, eetgerei, mes, vork, lepel, drinkbeker en boterhammen voor één dag. Medegebrachte fietsen blijven in het bezit van de eigenaar. De dagelijkse vergoeding bestaat uit goeden kost, rookartiekelen en vijf gulden. Voor de achterblijvende familieleden zal worden gezorgd. Het is aan alle bewoners der gemeente hun woonplaats te verlaten. Op hen, die pogen te ontvluchten of weerstand te bieden, zal worden geschoten. |
| Martinus van Elzakker, geboren 28-04-1885 te Halsteren |
| bij de hieronder getoonde documenten over Martinus van Elzakker is vaak ook zoon Kornelius van Elzakker betrokken! |
| Bruchmühlbach, Steuerkarten ausstellen |
 |
te Bruchmühlbach wordt op 18.3.1941 een verzoek opgesteld 'An der Herrn Bürgemeister der Gemeinde Miesau' om controlekaarten op te stellen. Het verzoek begint met: 'Nachfolgend aufgeführte hilländische Gefm. wollen Sie bitte Steuerkarten aufstellen' We komen Martinus van Elzacker als nummer 2 op de lijst tegen met de vermelding 'verh.4' (getrouwd, 4 kinderen). nummer 3 op de lijst is Cornel Elzacker ledig (ongehuwd). Onderaan de lijst verschijnt een verklaring: 'Obengenannte sind erst seit kurzer Zeit bei uns beschäftigt und konnten wie Ihnen deshalb erst heute die Anträge einreichen Heil Hitler' |
| Zweibrücken, Tiefbauarbeiter |
 |
in de Kreis Zweibrücken wordt een 'Liste über Meldungen ausländischer Zivilarbeiter im Kreis Zweibrücken' opgesteld. bij de geregistreerden nummers 1 tot en met 27 wordt nadrukkelijk de 'Zeitdauer des Aufenthaltes' vermeld. zodra op regel nummer 28 in de kolommen 'Lager' en 'Arbeitsstätte' de gegevens 'Lager Bruchmühlbach' en 'Oltsch & Co' verdijnen deze gegevens de enige term die wordt aangehaald is 'Hilfsarbeiter' Mart. Elzakker staat vermeld op nummer 38, Corn. Elzakker op nummer 39 |
|
Oltsch & Co. Zweibrücken had als 'Spezialität: Projektierung und Ausführung vollständiger Wasserwerke für Städte, Gemeinden und Private' |
 |
in de Kreis Zweibrücken wordt voor Martinus van Elzakker een registratiekaart opgemaakt naast de standaard gegevens als naam, voornaam en geboortedatum, staat na de woonplaats ook de straat met huisnummer vermeld: D 214 voorts vermeld de kaart dat Martinus van Elzakker te werk is gesteld bij 'Oltsch & Co' als Tiefbauarbeiter (medewerker civiele techniek) de Eintritt staat op 1.5.42, terwijk de Austritt op 19.8.42 staat |
| Aufenthaltsanzeige eines Ausländers |
 |
er wordt een Abschrift (Durchschrift) opgesteld onder de kop 'Aufenthaltsanzeige eines Ausländers' voor Martinus Elzakker
er wordt vastgelegd dat hij is geboren 25-04-1885 en dat hij altijd staatsburger 'Niederländer' was dat hij katholiek was en dat zijn moederstaal 'Niederländisch is' onder de noemer 'Familienangehörige' wordt gemeld dat de 'Ehegatte' van Martinus van Elzakker 'verstorben' is kort daarboven staat onder 'Familienstand'dat Martinus 'verwitwet' (weduwnaar) is onderaan het document worden zijn vier kinderen vermeld die gedurende eind 1942 nog in leven zijn: Anton 3.12.1915 Halsteren, Elisabeth 13.5.1916 Halsteren, Petrus 30.10.1917 Halsteren en Kornelius 9.4.1923 Halsteren. opmerkelijk is dat rechtsboven op het formulier vermeld staat: 'Am 19.8.42 nach Holland entlassen' |
|
Martinus van Elzakker wordt op 14.8.42 afgewezen en teruggestuurd naar Nederland, edoch van 23.10.42 tot 19.12.42 werkt hij samen met zijn zoon Kornelius voor W.Coenen-Strass te Linnich. |
| Martinus van Elzakker's vrouw Johanna de Jong is al op 06-01-1935 overleden te Halsteren |
| Elschbach und Miesau, angehörigen |
 |
namens de Bürgemeister van Miesau wordt op 'den 13.Juli 1946' een map opgesteld met personen die aldaar gedurende de oorlog verbleven 'Verzeichnis der angehörigen Vereinten Nationen, die wä des Krieges 1939-1945 in den Gemeinden Elschbach und Miesau, Kreis Kusel Ihnen Aufenthalt hatten und im Reichsautobahnlager Miesau untegebracht waren' Martinus van Elzakker en zijn zoon Cornelis Marinus van Elzakker staan op bladzijde 3 van het deel 'Holländischer Staatsangehörige' onder nummers 21 en 22 |
| Lfd.Nr | Familiename | Vorname | Geburtsdatum u.Geburtsort | Zugezogen am u.Herkunftsort | Arbeitsstâtte | Wegzug am und Künft.Aufenthalt |
| 21 | Elzakker van | Cornelis Martinus | 09.04.23 Halsteren | 09.02.41 Halsteren | Oltsch & Co, Zweibrük- ken, Baustelle Missau | 19.08.42 nach Holland entlassen |
| 22 | Elzakker van | Martinus | 28.04.85 Geb.Ort unbek. | 05.04.41 Halsteren | 19.08.42 nach Holland entlassen |
| International Tracing Service |
 |
er is een lijst opgesteld in Kreis Zweibrücken voor personen die wegens ziekte (terug) naar Nederland zijn gestuurd. 'List of individual records of Netherlands nationals in Kreis Zweibrücken, Land Pfalz sent to Netherland N.T.B. aan indexkaarten (Karteikarten) zijn 61 sheets opgesteld voor de 56 personen op de lijst van Krankenkasse Zweibrücken Cornelis Elzakker is nummer 28 op de lijst, Martinus Elzakker nummer 29 |
|
de sheets zijn helaas niet in te zien |
| Kornelius van Elzakker, geboren 09-04-1923 te Halsteren |
| Krankenkassenverband Jülich |
 | door 'Tracing Mission' wordt een lijst opgesteld onder Kreis Jülich, met 'Krankenkassenverband', met de 'Nationalität Niederlande, ofwel degene die moeten worden / zijn geholpen door hun werkgever. Vader en zoon, Marinus van Elzakker en Kornelius van Elzakker komen beiden op 23.10.42 binnen, doch dat doen zij tot 19.12.42. Zij verblijven te Linnich en werken bij W.Coenen-Stass te Linninch |
| Name | Vorname | geb.am | geb. im | Versich.von - bis | beschätigt bei | Verbleib |
| van Elsacker | Kornelius | 09.04.23 | 23.10.42 - 19.12.42 | W.Coenen-Stass, Linnich | Linnich | |
| van Elsacker | Martinus | 28.04.85 | 23.10.42 - 19.12.42 | W.Coenen-Stass, Linnich | Linnich |
| Anton van Elsäcker, geboren 21-10-1912 te Middelburg |
| Verzeichnis Wesermünde |
 |
Door / namens 'Der Oberbürgemeister als Ortspolizeibehørde, der Polizeidirektor Ausländeramt' wordt onder Kategorie 'A' een map (Verzeichnis) samengestelt 'über Angehørige der Vereinten Nationen die sich am 3.9.1939 in Wesermünde aufhielten nach dem 3.9.1939 in Wesermünde zugekommen sinf Entnommen aus der Meldekartei desl. Polizeireviers Staatangehörigkeit: Holland. Anten van Elsäcker vinden we terug onder nummer 343. |
| Lfd.Nr | zu-u / Vor-Name | wann u. wo geboren | Pol. gemneldet für | jetziger Aufenthalt |
| 343 | van Elsäcker Anton | 21.10.12 Middelburg | 10.5.41 Lager Hansastr. | 9.9.41 Nach Rotterdam abgemeldet |
| vreemd in deze is dat Anton van Elsäcker 'abgemeldet' wordt in de lijst en vertrekt naar Rotterdam terwijl kort daarvoor ondergebracht (gedeporteerd) was naar Duitsland! vraag 1: had dit alles te maken met zijn kennis en werk bij Wilton Fijenoord Bronswerk NV te Schiedam? |
| Gerardus van Elsäcker, geboren 19-02-1914 te Middelburg. |
| Rheinischer Kunstseide |
 |  |
er wordt een lijst opgesteld door '55 Search Bureau' onder 'Category A' van gezochte personen. In deze onder het kopje 'Nationalität: Niederlande' onder 'Beschäftigt gewesen bei:' ontwaren we Gerardus van Elsäcker onder nummer 1099. Gerardus van Elsäcker was werkzaam bij de Rheinische Kunstseide. de lijst wordt per 'werkgever'voorafgegaan door een formulier van de 'Oberbürgemeister - als Ortspolizeibehörde' in Krefeld, Hansahaus, am Hauptbahnhof 2 helaas ontbreekt enige data |
|
Opsporing in Duitsland: De Nederlandse Militaire Missie had het opsporingswerk in handen gelegd van het Nederlandse Rode Kruis. In de verschillende zones waren Rode Kruisteams actief. Deze teams, die niet verbonden waren aan het Informatiebureau van het Nederlandse Rode Kruis dat in Nederland bezig was met de opsporing van vermiste personen, waren in Duitsland gelieerd aan een zonaal opsporingsbureau dat verantwoordelijk was voor de opsporing in de betreffende bezettingszone. In de Britse zone was dat het 55 Search Bureau en in de Amerikaanse zone het UNRRA Documents and Tracing Bureau. Ook Frankrijk had een eigen opsporingsbureau in Rastatt, de Directions des Personnes Déplacée |
| Marie van Elsäcker, geboren 13-08-1944 te Zaandam |
| Kreis, Gemeinde Sapelloh |
 |
In de Gemeinde Sapelloh, in de Landkreis Nienburg/Weser , wordt een map samengesteld in Katagorie III, met de vemelding Nation: Holland, om 'der in dem 3.9.1939 in der Landwirtschaft beschäftigten Angehörigen der Vereinten Nationen'. De map wordt samengesteld door '55 Search Bureau' met de stempel Category A. Onderaan de kaart staat: Sapelloh, den 25.Juli 1946 Der Burgermeister Marie van Elsäcker staat vemeld op de speciale familiekaart, waarop de nog in leven zijnde broer en zussen worden genoemd. Ook de gegevens van haar moeder Wilhelmina Betlem, echter onder de familienaam 'van Elsäcker', staan vermeld. Vader Adrianus van Elsäcker ontbreekt! |
| Elsäcker | Wilhelmine | in Zaandam abgemeldet | |||
| Aaalje | |||||
| Floris | |||||
| Wilhelmine | |||||
| Adriana | |||||
| Marie |
| vader Adrianus van Elsäcker, geboren 21-08-1908 te Middelburg, overleden 20-06-1998 te 's-Gravenhage, was van beroep kermisexploitant en scheepstimmerman. vraag 1: waar was vader Adrianus van Elsäcker op 25.Juli 1946? Marie (ook genaamd: Maria) van Elsäcker komt vroegtijdig te overlijden op 06-04-1945, kort na de opmaak van de familiekaart, maar ruim voor de ondertekening door Der Burgermeister op 25.Juli 1946. vraag 2: waarom staat Marie van Elsäcker ondanks haar overlijden ruim een jaar eerder nog volledig genoteerd op de door Der Burgermeister op 25.Juli 1946 ondertekende familiekaart? |